24-vjetori i Marrëveshjes Kornizë të Ohrit në Maqedoninë e Veriut

Kushtetuta e parë e miratuar pasi Maqedonia e Veriut e atëhershme shpalli pavarësinë nga ish-Jugosllavia në vitin 1991 pa luftë vendosi disa kufizime mbi të drejtat e shqiptarëve dhe grupeve të tjera minoritare në vend.

Shqiptarët, duke kërkuar të drejtën për arsim të lartë në gjuhën e tyre amtare, themeluan universitetin e tyre në vitin 1994.

Pas këtij veprimi, i cili nuk u mbështet nga qeveria në atë kohë, policia shembi ndërtesën e universitetit. Në përleshjen që pasoi, një person u vra dhe disa u plagosën.

Shqiptarët, të cilët gjithashtu këmbëngulën në përdorimin e flamurit shqiptar, varën flamujt e tyre në ndërtesat komunale në Gostivar dhe Tetovë, ku ishin të populluara dendur, në vitin 1997. Megjithatë, zyrtarët qeveritarë e shpallën këtë veprim të paligjshëm dhe i hoqën flamujt. Ndërhyrja e policisë çoi në arrestime dhe vdekje të mëtejshme.

Rruga drejt Marrëveshjes Kornizë të Ohrit

Trazirat civile që çuan në Marrëveshjen Kornizë të Ohrit filluan më 22 janar 2001, kur një grup shqiptarësh të armatosur sulmuan një stacion policie në fshatin Teartse, në provincën veriperëndimore të Tetovës. Një oficer policie u vra dhe tre u plagosën. Ushtria Çlirimtare Kombëtare (UÇK) mori përgjegjësinë për sulmin.

Përleshjet vazhduan, me shkallë të ndryshme intensiteti, në qytete të tjera në të gjithë vendin gjatë muajve të pranverës.

Një marrëveshje e përgjithshme armëpushimi u arrit më 5 korrik, e ndërmjetësuar nga Organizata për Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë (OSBE) dhe NATO, por të dyja palët më pas e shkelën marrëveshjen disa herë.

Në ngjarjet që ndodhën midis 22 janarit dhe 12 nëntorit 2001, të cilat disa i konsiderojnë si një "luftë civile", qindra njerëz nga të dyja palët humbën jetën dhe dhjetëra mijëra u zhvendosën.

Përleshjet vazhduan në veri dhe veriperëndim të vendit, si dhe pranë kryeqytetit Shkup, me dhunë që shpërtheu në qytete të ndryshme në të gjithë vendin.

Marrëveshja Kornizë e Ohrit

Më 13 gusht 2001, partitë më të mëdha politike të vendit, me përfaqësues të posaçëm nga Bashkimi Evropian (BE) dhe Shtetet e Bashkuara, nënshkruan Marrëveshjen Kornizë të Ohrit, e cila i dha fund trazirave civile, pas afërsisht dy muajsh negociatash në qytetin jugperëndimor të Ohrit.

Marrëveshja i dha fund konfliktit dhe krijoi një pikënisje për rritjen e të drejtave të shqiptarëve etnikë në vend.

Përveç vendosjes së shqipes si gjuhë zyrtare, marrëveshja trajtoi edhe çështje të tilla si zhvillimi i qeverive lokale, mosdiskriminimi, përfaqësimi i drejtë, zbatimi i procedurave të posaçme parlamentare mbi gjuhën, kulturën, arsimin dhe simbolet, arsimin dhe identitetin.

Në këtë kontekst, "Ligji për Përdorimin e Gjuhëve", i miratuar nga Parlamenti i Maqedonisë së Veriut më 11 janar 2018, përcaktoi që shqipja të jetë gjuhë zyrtare së bashku me maqedonishten. Shqipja u bë gjuha e dytë zyrtare në të gjithë vendin vetëm më 15 janar 2019.

Për më tepër, u mor një vendim që një gjuhë e folur nga më shumë se 20% e popullsisë në çdo qytet të vendit, përveç maqedonishtes, të bëhej gjuhë zyrtare shtesë. Në këtë kontekst, turqishtja u bë gjuha zyrtare në shumë komuna me një popullsi të madhe turke.

Si pjesë e zbatimit të marrëveshjes, u krijua një sekretariat përgjegjës për zbatimin e Marrëveshjes Kornizë të Ohrit, i cili ishte pjesë e qeverisë në vitin 2004. Ky sekretariat u transformua më vonë në Ministrinë e Sistemit Politik dhe Marrëdhënieve Ndër-Komunitare.

Vitin e kaluar, Ministria u riemërua Ministria e Marrëdhënieve Ndër-Komunitare pas ndryshimeve.

Turqit në Marrëveshjen Kornizë të Ohrit

Turqit, të cilët përbëjnë afërsisht 4 përqind të popullsisë së vendit, besojnë se të drejtat e tyre nuk janë dhënë në mënyrë të mjaftueshme pavarësisht viteve që kanë kaluar që nga marrëveshja.

Turqit e Maqedonisë së Veriut, të cilët e konsiderojnë veten ndër elementët themelues të vendit, duan përfaqësim më të madh në nivel shtetëror, veçanërisht në qeveritë lokale.

Si komuniteti i tretë më i madh në Maqedoninë e Veriut, turqit theksojnë se AQF-ja duhet të rishikohet për t'i përfshirë ata.

Struktura Demografike e Maqedonisë së Veriut
Sipas regjistrimit të popullsisë, familjeve dhe banesave në Maqedoninë e Veriut të shtatorit 2021, popullsia e vendit është 1,836,713.

Turqit nga Maqedonia e Veriut renditen të tretët, duke përbërë 3.86 përqind të popullsisë.

Maqedonasit përbëjnë 58.44 përqind të popullsisë, shqiptarët 24.3 përqind, romët 2.53 përqind, serbët 1.3 përqind, boshnjakët 0.87 përqind dhe vllahët 0.47 përqind.

Ata të klasifikuar si "të tjerë", që përfshijnë etni të tjera, përbënin 1.03 përqind të popullsisë, ndërsa ata, të dhënat e të cilëve u morën nga burime administrative, përbënin 7.2 përqind.

Regjistrimi i mëparshëm në vend u krye në vitin 2002.